گلوکوم یا آب سیاه چشم چیست؟

چشم از مایعی شفاف به نام زلالیه پر شده‌است. این مایع همواره در جریان است، به این‌ معنی که به همان اندازه که از این مایع از چشم خارج می‌شود، به همان اندازه نیز داخل چشم تولید مى شود تا فشار آن ثابت باقی بماند. تخلیه‌ی زلالیه از ناحیه‌ای به نام زاویه‌ (drainage angle) در کنار خارجى قرنیه و مشیمیه صورت می‌گیرد. در صورتی که عملکرد این ساختار با اختلال روبرو شود، فشار مایع داخل چشم افزایش می‌یابد که این فشار اضافی می‌تواند منجر به آسیب عصب بینایی گردد.

عصب بینایی متشکل از تعداد زیادى رشته‌ یا فیبر عصبی است. با تخریب تدریجی فیبرهای عصبی، نقاط کور در بینایی ایجاد می‌شوند، به این معنی که از برخی نقاط میدان دید تصویری ایجاد نمی‌گردد. در صورتی که تمام فیبرها یا رشته‌های عصبی مربوط به عصب چشم از بین بروند، بینایی بصورت دائمی و غیرقابل‌بازگشت از بین می‌رود. آسیب عصب بینایی در اثر افزایش فشار چشم را بیماری گلوگوم یا آب سیاه می‌نامند. در این بیماری آب سیاهی وجود ندارد و احتمالا علت نامگذاری آن به نام آب سیاه، تاثیر مایع داخل چشم در نابینایی دائمی است.

انواع گلوکوم یا آب سیاه چشم

گلوکوم دسته‌بندی‌های مختلف و متنوعی دارد اما دو دسته‌ی اصلی آن شامل موارد زیر است:

گلوکوم اولیه یا گلوکوم با زاویه‌ی باز (Primary open-angle glaucoma):

این نوع گلوکوم شایع‌ترین نوع گلوکوم است. در این حالت، ساختار زاویه على رغم ظاهر نرمال عملکرد طبیعی خود را ندارد و فرایند تخلیه‌ی مایع درون چشم با اختلال مواجه است. این فرایند که با افزایش تدریجی فشار درون چشم همراه است، باعث می‌شود تا آسیب عصب چشم به آرامی و در طول بازه‌ی زمانی طولانی صورت بگیرد. این نوع از گلوکوم در ابتدا بدون درد بوده و مشکلات بینایی قابل درکی ایجاد نمی‌کند تا اینکه با گذشت زمان، تخریب عصب بینایی به حد قابل توجهی می‌رسد.
در برخی افرادی که عصب بینایی آن‌ها نسبت به فشار طبیعی (و نه بیش از حد طبیعی) چشم حساس است، خطر بروز گلوکوم بینایی بیشتر است و لازم است تا بررسی‌های دوره‌ای بر روی چشم صورت بگیرد.

گلوکوم با زاویه‌ی بسته (Angle-closure glaucoma):

این حالت زمانی ایجاد می‌شود که عنبیه‌ی یک فرد مانند یک صفحه‌ی کاغذی نازک در مسیر تخلیه قرار گرفته و به انسداد ساختار زاویه منجر شود. در این حالت، بر خلاف حالت قبل، فشار داخل چشم مى تواند بصورت ناگهانی افزایش‌یابد. این حمله‌ی ناگهانی، یک حالت اورژانسی است و لازم است تا در سریع‌ترین زمان ممکن به اورژانس مراجعه شود زیرا هر لحظه تاخیر خطر نابینایی دائمی را در پی دارد. علائم این نوع حملات در بخش علائم بیماری گلوکوم یا آب سیاه بیان شده‌است که لازم است به آنها توجه ویژه داشت و با درد شدید و قرمزى و تارى دید همراه است .
اکثر افرادی که به گلوکوم مبتلا می‌شوند حالت اولیه‌ی آن را بروز می‌دهند که آسیب‌های چشم به تدریج ایجاد می‌شود و فرد از وجود آن‌ها بی‌خبر است تا اینکه آسیب‌ها به حد شدیدی می‌رسد . انسداد ناگهانی زاویه‌ خطری جدی است و در صورتی که بلافاصله درمان نشود به مى تواند نابینایی دائمی منجر شود .

علائم گلوکوم یا آب سیاه چیست؟

علائم گلوکوم یا آب سیاه در حالت زاویه‌ی باز: بسیاری از افرادی که دچار حالت زاویه‌ی باز گلوکوم می‌شوند معمولا علائم چندانی از این بیماری را بروز نمی‌دهند و علائمی که بروز می‌کنند مدت‌ها پس از شروع آسیب‌ها است. در صورتی که وضعیت چشم بصورت دوره‌ای بررسی شود می‌توان از وجود خطرات آگاه شد و از آسیب‌های جدی جلوگیری کرد. معمولا علامت اصلی شامل از دست‌دادن دید جانبی است.
آسیب‌های گلوکوم در حالت زاویه‌ی بسته حاد : این نوع آسیب‌ها سریع و قابل درک هستند و لازم است تا توجه جدی به آن شود. علائم گلوکوم یا آب سیاه زاویه‌ی مسدود شده شامل موارد زیر هستند و در صورت بروز هر یک از این علائم لازم است تا هر چه سریع‌تر به مراکز درمانی مراجعه کرد:
درد شدید در چشم ، سردرد ، ناراحتی دستگاه گوارش ایجاد شود و فرد احساس حالت تهوع و استفراغ کند، رویت هاله‌های نور یا شکل‌های رنگین‌کمانی اطراف منابع نور و قرمزى چشم.

فاکتورهای خطر بیماری گلوکوم یا آب سیاه چیست؟

افرادی که شرایط زیر را دارند در خطر بالاتری برای بروز گلوکوم هستند:

• افراد بالای 40 سال، سابقه‌ی خانوادگی گلوکوم
• افرادی که بطور طبیعی فشار داخل چشم آن‌ها از حد طبیعی بالاتر است
• مصرف طولانی داروهای استروئیدى ، قرنیه نازک ، دیابت ، فشار خون ، مشکلات قلبى عروقى

در صورتی که هر یک از این موارد در هر فرد وجود داشته‌باشد بهتر است با پزشک خود در مورد خطرات موجود مشورت کند. هر چه تعداد موارد بالا بصورت همزمان در یک فرد بیشتر باشد خطر بیشتری برای بروز گلوکوم در آن فرد وجود دارد.

تشخیص گلوکوم یا آب سیاه چگونه صورت می‌گیرد؟

برای تشخیص گلوکوم یا آب سیاه، تنها بررسی فشار چشم کافی نیست و لازم است تا بررسی کامل چشم صورت بگیرد. این بررسی شامل چند تست است. برای بررسی آسیب عصبی ابتدا تصویری از عصب بینایی گرفته خواهدشد. در زمان بعدی تصویربرداری که توسط پزشک مشخص می‌شود نیز مجددا تصویری از عصب بینایی گرفته خواهدشد. در نهایت این دو تصویر مقایسه خواهندشد تا از وجود یا پیشرفت آسیب عصبی اطلاعاتی به دست آید. همچنین با استفاده از تست تونومتری فشار چشم سنجیده می‌شود. سایر بررسی‌هایی که برای تعیین وجود گلوکوم یا آب سیاه در بررسی کامل چشم صورت می‌گیرد شامل موارد زیر هستند:

• بررسی زاویه‌ی چشم
• بررسی ضخامت قرنیه‌ی چشم
• بررسی میدان دید و وجود نقاط کور در آن

چگونه می‌توان از گلوکوم پیشگیری کرد؟

تشخیص سریع گلوکوم در مراحل اولیه، راهی است که می‌تواند منجر به پیشگیری از نابینایی شده یا سرعت پیشرفت بیماری را کاهش دهد. برای تشخیص سریع‌تر گلوکوم راه‌های زیر پیشنهاد می‌شوند:

• تست منظم چشم: این تست‌ها برای افراد بالای 40 سال توصیه می‌شود. درباره‌ی افراد زیر 40 سال، نیاز به تست با تشخیص پزشک و با توجه به سابقه‌ی بیماری فرد تشخیص داده می‌شود.
• آگاهی از سابقه‌ی خانوادگی: در صورتی که سابقه‌ی خانوادگی گلوکوم وجود دارد، فرد به بروز آن مستعدتر است بنابراین نیاز به بررسی‌های بیشتری در چشم خواهدبود
• ورزش‌کردن: این کار به کاهش فشار چشم کمک می‌کند
• مصرف قطره‌های تجویز‌شده طبق برنامه‌ی منظم.

درمان گلوگوم یا آب سیاه چگونه صورت می‌گیرد؟

نوع روش درمانی استفاده‌شده برای درمان گلوکوم به نوع بیماری فرد بستگی دارد. راه‌حل‌های درمانی موجود شامل موارد زیر هستند:

1. قطره‌های چشمی: این نوع داروها معمولا برای کنترل گلوکوم به کار‌می‌روند و موجب کاهش فشار درون چشم می‌شوند.

2. داروها: داروهایی که بصورت خوراکی مصرف می‌شوند می‌توانند به حفظ بینایی در طی گلوکوم و کاهش فشار درون چشم کمک ‌کنند. برخی از این داروها ممکن است عوارضی را ایجاد کنند. برخی داروها نیز با سایر داروها تداخل دارند و لازم است تا فرد در مورد داروهایی که مصرف می‌کند با پزشک متخصص مشورت نماید.

هرگز نباید داروهای تجویزشده برای گلوکوم را بدون توصیه‌ی پزشک قطع کرد.

3. روش‌های مبتنی بر جراحی برای درمان گلوکوم یا آب سیاه چشم:

• جراحی با لیزر (Trabeculoplasty): این روش درمانی کمک می‌کند تا مایعات داخل چشم تخلیه شوند و فشار چشم در حد مناسب نگه داشته‌شود. در این روش از لیزر استفاده می‌شود که مسیر زاویه‌ی تخلیه را دستکاری می‌کند تا باز شده و تخلیه‌ی مایعات سریع‌تر و راحت‌تر صورت بگیرد. معمولا این روش برای درمان گلوکوم نوع زاویه‌ی باز استفاده می‌شود.
• جراحی ایریدوتومی (iridotomy): این نوع جراحی نیز روشی مبتنی بر لیزر است که در طی آن مسیری در عنبیه‌ی چشم ایجاد می‌شود تا مایعات چشم بتوانند از طریق آن تخلیه شوند.
• جراحی ترابکولکتومی (trabeculectomy): این روش نیز نوعی جراحی است که در طی آن کانال جدیدی ایجاد می‌شود تا مسیری پایدار برای تخلیه‌ی مایعات چشم ایجاد کنند.

گاهی نیز ممکن است با استفاده از جراحی، عدسی طبیعی چشم برداشته‌شود. این کار به کاهش فشار درون چشم کمک خواهدکرد.
انتخاب بهترین روش درمانی با مشورت پزشک و آگاهی از شرایط فرد بیمار، میزان آسیب عصب، پاسخ به داروها و ... صورت می‌گیرد.

• همه چیز درباره آب سیاه چشم
  تاریخ انتشار : 1395-09-29تاریخ بروز رسانی : 1403-05-23


• ضربه ها و شکستگى کاسه چشم
  تاریخ انتشار : 1395-10-29تاریخ بروز رسانی : 1403-05-23


• عوارض و روشهای درمان روماتیسم چشم
  تاریخ انتشار : 1402-11-11تاریخ بروز رسانی : 1402-11-24


• میوپاتی چشمی چیست و چگونه درمان میشود؟
  تاریخ انتشار : 1402-09-08تاریخ بروز رسانی : 1402-09-20


• تومور اربیت چشم چیست و چه علائمی دارد؟
  تاریخ انتشار : 1400-07-27تاریخ بروز رسانی : 1400-11-20