انواع آسیب های قرنیه چشم

قرنیه ساختار بافتی شفافی است که بر روی صلبیه (قسمت سفید چشم) کشیده شده‌است. این ساختار مانعی در برابر آلودگی‌های میکروبی، گرد و خاک و سایر مواد ایجاد می‌کند و اجزای حساس‌تر چشم را از خطر این مواد حفظ می‌کند. این بخش از چشم همچنین می‌تواند بخشی از نور فرابنفش خورشید را فیلتر کند و از آسیب این پرتوها به اجزای درونی‌تر چشم جلوگیری نماید. خمیدگی سطح قرنیه نیز در بینایی نقش دارد، به این صورت که کمک می‌کند تا نور ورودی به چشم شکسته شده تا در نهایت پس از عبور از سایر اجزای چشم، بصورت مناسبی بر روی شبکیه تمرکز یابد. برای آشنایی با انواع آسیب‌های قرنیه بهتر است ابتدا نگاهی به ساختار قرنیه داشته‌باشیم:

ساختار قرنیه

قرنیه از چند لایه‌ی اصلی تشکیل شده‌است. اصلی‌ترین لایه‌های قرنیه به ترتیب از سمت بیرون چشم به درون شامل موارد زیر هستند:

لایه‌ی اپی‌تلیوم:

این لایه در بیرونی‌ترین بخش قرنیه قرار دارد و می‌تواند اکسیژن و مواد غذایی را از اشک چشم دریافت نماید. همچنین چشم را از ورود سایر مواد خارجی محافظت می‌کند. این لایه خود از 6 لایه‌ی سلولی با قدرت تقسیم بالا تکثیر شده‌است.

لایه‌ی بومَن (Bowman):

یک لایه‌ی کلاژن در زیر اپی‌تلیوم قرار دارد که نقش محافظتی دارد. این لایه بدون سلول است.

استرومای قرنیه:

ضخامت اصلی قرنیه به دلیل وجود این لایه است که حدود 90 درصد ضخامت قرنیه را شامل می‌شود. این لایه شامل کلاژن و سلو‌هایی به نام سلول‌های کراتوسیت است. ساختار شفاف آن در شکستن نور و ساختار پروتئینی آن در محافظت از چشم نقش دارد.

غشای قرنیه:

این لایه که بسیار نازک است تنها از کلاژن تشکیل شده‌است و پایه‌ای برای لایه‌ی بعدی به حساب می‌آید.

لایه‌ی اندوتلیوم قرنیه:

این بخش از قرنیه از یک لایه سلول سنگفرشی تشکیل شده‌است و نقش آن تنظیم و انتقال مایعات و مواد مختلف است. بدون عملکرد این لایه در انتقال مایعات، استرومای چشم از مایعات پر شده و در نتیجه دید فرد تار می‌شود. این لایه‌ی سلولی توانایی بازتولید پس از آسیب ندارد.

آسیب‌های ایجادشده بر اساس این که کدام بخش یا بخش‌های قرنیه را درگیر کرده‌اند می‌توانند نتایج مختلفی در بینایی و سلامت چشم فرد داشته‌باشند.

انواع آسیب‌های قرنیه:

آسیب‌های قرنیه را از دیدگاه‌های مختلف می‌توان دسته‌بندی کرد. برخی از آسیب‌های قرنیه مزمن و خفیف هستند و برخی می‌توانند شدید باشند. در عین حال برخی از آسیب‌های قرنیه اکتسابی و برخی نیز توارثی هستند. شایع‌ترین آسیب‌های قرنیه شامل موارد زیر هستند:

حساسیت:

حساسیت یا آلرژی می‌تواند در اثر مواد حساسیت‌زای مختلفی مانند ذرات گرد و غبار یا گرده‌ی درختان و ... ایجاد شود. برخی داروها یا مواد شوینده و بهداشتی نیز می‌توانند عامل حساسیت در قرنیه باشند. در این حالت معمولا سطح قرنیه به صورت صورتی یا قرمز در می‌آید. احساس خارش و آبریزش چشم از سایر علائم حساسیت قرنیه هستند. اولین راهکار، دوری از مواد حساسیت‌زا است. در مرحله‌ی بعدی معمولا استفاده از داروهای ضدحساسیت می‌تواند این مشکلات را برطرف نماید.

تورم غدد پلکی:

گاهی مشکلات مربوط به سایر بافت‌های چشم به قرنیه نیز کشیده می‌شود. تورم غدد پلکی یکی از چنین مشکلاتی است. در این بیماری، رشته‌های تارمانندی بر روی صلبیه‌ی چشم رشد می‌کنند اما رشد آنها محدود به صلبیه نشده و ممکن است به قرنیه نیز کشیده شوند. در این حالت می‌توانند موجب تحریک، تغییر شکل در چشم و در نهایت مشکلات بینایی شوند.

کراتیتیس (Keratitis):

این بیماری نوعی التهاب ناشی از عفونت در قرنیه است که معمولا پس از یک عفونت باکتریایی، ویروسی یا قارچی به وجود می‌آید. ممکن است در اثر یک آسیب فیزیکی به ساختار قرنیه، برخی میکروارگانیسم‌ها بتوانند مسیری برای نفوذ به درون قرنیه پیدا کنند. در این حالت عفونت، التهاب و زخم قرنیه ایجاد می‌شوند. کراتیتیس ممکن است در اثر لنزهای تماسی نیز به وجود بیاید. علائم اصلی کراتیتیس شامل درد شدید، کاهش شفافیت دید، حساسیت به نور و ترشحات قرنیه است. استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها یا قطرات چشمی ضدقارچ می‌تواند به رفع کراتیتیس منجر شود.

کراتوپاتی بولوس (Bullous keratopathy):

این بیماری به وضعیتی اطلاق می‌شود که در طی آن قرنیه بصورت دائمی متورم می‌شود. علت این مسئله آسیب بخش اندوتلیوم قرنیه است.

خشکی چشم:

خشکی چشم زمانی ایجاد می‌شود که چشم مقدار کمتری اشک تولید می‌کند و یا کیفیت اشک تولیدی مطلوب نیست. معمولا منشا این مشکل در عملکرد غدد اشکی است اما نتیجه‌ی آن درد و ناراحتی چشم و ایجاد آسیب در بافت اپی‌تلیوم قرنیه است.

هرپس آکولار:

این بیماری یک بیماری ویروسی است که پس از ایجاد و درمان، احتمال عود مجدد دارد. ویروسی که باعث این بیماری می‌شود ویروس «هرپس سیمپلکس یک» (HSV I) است. این ویروس همان عامل تبخال است. همچنین ویروس «هرپس سیمپلکس دو» نیز با درصد کمتری عامل بروز هرپس آکولار است. این ویروس از طریق رفتارهای جنسی بین افراد انتقال می‌یابد. بیماری هرپس آکولار موجب ایجاد زخم‌هایی در سطح قرنیه می‌شود که می‌تواند به کاهش دید منجر شود. التهاب ایجادشده در نتیجه‌ی این بیماری ممکن است به لایه‌های درونی‌تر چشم نیز انتقال بیابد و مشکلات بیشتری ایجاد کند. این بیماری ویروسی در حال حاضر درمان‌پذیر نیست اما می‌توان با داروهای ضدویروسی آن را کنترل کرد. این بیماری ممکن است پس از کنترل و رفع کامل علائم، دوباره خود را نشان دهد.

هرپس زوستر:

این بیماری به اسم «زونا» نیز شناخته می‌شود. عامل این بیماری ویروس آبله مرغان است. در افرادی که آبله مرغان گرفته‌اند و درمان شده‌اند، ویروس بیماری بصورت غیرفعال در سلول‌های عصبی بدن حضور دارد. این احتمال وجود دارد که این بیماری دوباره عود کند و باعث آسیب قرنیه شود. ایجاد زخم در قرنیه یکی از علائم این بیماری است که می‌تواند خودبخود بهبود یابد. استفاده از داروهای ضدویروسی می‌تواند سرعت بهبود را بیشتر کند. در صورتی که عفونت مزمن در اثر این بیماری ایجاد شود لازم است تا افراد در بازه‌ی زمانی مشخصی از قطره‌های چشم استفاده کنند.

ناخنک (pterygium):

ناخنک به رشد بافتی صورتی‌رنگی بر روی قرنیه گفته می‌شود که معمولا شکل مثلثی دارد و معمولا در افرادی که در مناطقی با تابش بالای نور آفتاب مواجه هستند دیده می‌شود. ناخنک معمولا در سنین 20 تا 40 سالگی بروز می‌کند و به نظر علت آن آسیب به قرنیه در اثر خشکی هوا، آلودگی‌های هوا و نیز پرتوهای مضر خورشیدی است. برداشتن این بافت‌های اضافی توسط جراحی امکان رشد آنها را از بین نمی‌برد و ممکن است دوباره بر روی قرنیه رشد کنند.

ناهنجاری‌های اندازه‌ی قرنیه:

انواع ناهنجاری‌های قرنیه وجود دارند که آن را از نظر اندازه تحت تاثیر قرار می‌دهند. مگالوکورنیا (Megalocornea) به شرایطی اطلاق می‌شود که اندازه‌ی قرنیه در آن بیش از حد معمول باشد. این بیماری نادر است و از نظر ژنتیکی بصورت صفتی مغلوب وابسته به جنس بروز می‌کند. مگالوکورنیا با آستیگماتیسم، آب مروارید و نزدیک‌بینی در ارتباط است. میکروکورنیا (Microcornea) به شرایطی معکوس مگالوکورنیا گفته می‌شود که در طی آن اندازه‌ی قرنیه کوچکتر از حد معمول است. این وضعیت قرنیه با برخی بیماری‌های توارثی مانند سندروم ترنر و برخی بیماری‌های دیگر در ارتباط است.

انواع دیستروفی قرنیه

بیش از 20 نوع دیستروفی قرنیه شناخته شده‌است. این بیماری‌ها می‌توانند به مشکلات ساختاری در قرنیه منجر شوند. معمول‌ترین انواع دیستروفی قرنیه شامل موارد زیر هستند:

قوز قرنیه یا کراتوکنوس (Keratoconus)

قوز قرنیه نوعی بیماری پیشرونده است؛ به این معنا که با گذشت زمان وضعیت آن وخیم‌تر می‌شود. در این بیماری، قرنیه با گذشت زمان نازک‌تر شده و شکل انحنای آن تغییر می‌کند. این بیماری قرنیه، یکی از عوامل ایجاد آستیگماتیسم چشم و نزدیک‌بینی است. عوامل ایجادکننده‌ی مختلفی برای قوز قرنیه شناخته شده‌اند که از جمله‌ی آنها می‌توان به عوامل ژنتیکی و توارث، آسیب فیزیکی و تروما، بیماری‌هایی همچون رتیتوپاتی و رتینیتیس پیگمنتوزا و برخی بیماری‌های ژنتیکی مانند سندروم داون و ... اشاره کرد. در ابتدای پیدایش بیماری در قرنیه‌ی فرد، می‌توان وضعیت بیماری را با عینک یا لنزهای تماسی نرم بهبود بخشید اما با پیشرفت بیماری نیاز به لنزهای تماسی ویژه‌تری خواهدبود. راه‌های درمانی دیگری نیز ممکن است در روند درمانی بیماری ضروری باشند. پیوند قرنیه از فرد اهداکننده در 90 درصد افرادی که قوز قرنیه‌ی پیشرفته دارند موثر است. امروزه روش‌های جدیدتری مانند کراس‌لینک قرنیه با نور فرابنفش نیز به کار می‌روند.

دیستروفی فاچ (Fuch's dystrophy)

در این نوع دیستروفی قرنیه، به تدریج لایه‌ی اندوتلیوم قرنیه تخریب می‌شود. همانگونه که اشاره شد، این لایه مسئولیت پمپ‌کردن مایعات چشم و حذف آب اضافی از قرنیه را بر عهده دارد. با تخریب این لایه، به تدریج قرنیه ورم کرده و تاری دید ایجاد می‌شود. اولین نشانه‌های این دیستروفی در سنین 30 تا 40 سالگی بروز می‌کند ولی معمولا 20 سال پس از اولین علائم، مشکلی در بینایی ایجاد نمی‌کند.

علاوه بر موارد ذکرشده، انواع دیگری از دیستروفی‌های نادر نیز وجود دارند که با آسیب به قرنیه همراه هستند. تشخیص دلیل اصلی مشکلات مربوط به قرنیه توسط پزشک متخصص می‌تواند فرد را به بهترین و سریع‌ترین روش درمانی برساند. در صورتی که هر یک از علائم زیر در قرنیه یا چشم فرد وجود داشتند بهتر است تا با پزشک متخصص مشورت نماید:

• درد
• تاری دید
• اشک‌ریزش چشم
• سرخی چشم
• حساسیت شدید به نور
• زخم در سطح قرنیه
• ایجاد بافت غیرطبیعی بر سطح قرنیه

• بهترین زمان انجام عمل جراحی آب مروارید؛ عوارض و مراقبت ها
  تاریخ انتشار : 1394-11-25تاریخ بروز رسانی : 1403-05-02


• شالازیون (Chalazion)چشم چیست؟
  تاریخ انتشار : 1401-09-15تاریخ بروز رسانی : 1401-09-26


• علت و علائم کاهش بینایی در کودکان
  تاریخ انتشار : 1401-12-28تاریخ بروز رسانی : 1402-01-16


• بلفاریت یا التهاب لبه پلک چیست و چگونه درمان میشود؟
  تاریخ انتشار : 1401-02-25تاریخ بروز رسانی : 1401-03-05


• عمل ناخنک چشم چگونه انجام میشود و چقدر طول میکشد؟
  تاریخ انتشار : 1402-01-17تاریخ بروز رسانی : 1402-01-27