علل،علائم و درمان انحراف چشم (استرابیسم) Strabismus

انحراف چشم یا استرابیسم به وضعیتی اطلاق می‌شود که در طی آن هر دو چشم فرد در یک لحظه‌ی معین به یک نقطه‌ی مشخص خیره نباشند و جهت آنها متفاوت باشد. انحراف چشم معمولا در افرادی ایجاد می‌شود که کنترل عضلات مرتبط با چشم آنها ضعیف است و یا مبتلا به دوربینی هستند. در این مطلب سعی شده‌است تا دلایل و علائم این بیماری عنوان شده و راهکارهای درمانی آن بصورت کلی بیان گردند.

دلایل ایجاد انحراف چشم چیست؟

در حالت طبیعی، شش عضله مسئول کنترل حرکات چشم هستند. این عضالت بصورت هماهنگ با هم عمل می‌کنند و باعث می‌شوند تا دو چشم بصورت هماهنگ با هم حرکت کنند. بسیاری از موارد انحراف چشم ناشی از ناهنجاری‌هایی عصبی-عضلانی است. در این حالت، مشکلات عصبی باعث می‌شوند تا عملکرد عضلاتی که مسئول حرکت چشم‌ها هستند با اختلال مواجه شود. مشکلات عصبی ممکن است به ارتباط عصب با مغز و یا ارتباط عصب با عضله مرتبط باشند. در موارد کمتری نیز مشکل در خود عضله است و اعصاب مرتبط با آنها از نظر عملکردی سالم هستند. اگرچه درک صحیح علت ایجاد انحراف چشم همواره میسر نیست اما عوامل مختلفی وجود دارند که مرتبط با این بیماری هستند.

موارد زیر بعنوان دلایل انحراف چشم به شمار می‌روند:

ازجمله دلایل و بیماری‌های مرتبط با استرابیسم در کودکان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• سندرم آپرت (Apert syndrome)
• فلج مغزی (Cerebral palsy)
• سرخجه مادرزادی (Congenital rubella)
• همانژیوم در نزدیکی چشم در دوران نوزادی
• سندرم اینکانتی‌ننتیا پیگمنتی (Incontinentia pigmenti syndrome)
• سندرم نونان
• سندرم پرادر ویلی
• رتینوپاتی نارس
• رتینوبلاستوما
• آسیب تروماتیک مغز
• تریزومی 18
• تنبلی چشم : تنبلی چشم زمانی که فرد در کودکی خود دچار انحراف چشم شود، مغز دو تصویر ایجاد می‌کند اما به تدریج یاد می‌گیرد این دو تصویر را تحلیل کند و یکی از تصاویر را نادیده می‌گیرد. در نهایت این مشکل منجر به تنبلی چشم می‌تواند شود. گاهی نیز تنبلی چشم از ابتدا وجود دارد و منجر به انحراف چشم می‌شود.

در بزرگسالان نیز استرابیسم ممکن است مرتبط با بیماری‌های زیر باشد:

• بوتولیسم
• بیماری تیروئید چشمی (Thyroid Eye Disease)
• دیابت
• تومور و سرطان
• انحراف چشم که در کودکی اصلاح نشده‌باشد و یا پس از اصلاح، دوباره عود کند.
• دیابت (باعث ایجاد استرابیسم فلج اکتسابی می‌شود)
• سندرم گیلن باره
• آسیب به چشم
• سکته
• آسیب تروماتیک مغز
• هر نوعی از بیماری که منجر به کاهش بینایی شود
• وجود سابقه‌ی خانوادگی در بیماری استرابیسم یک فاکتور خطر است، به این معنی که افرادی که در اعضای خانواده یا اقوام نزدیک خود فردی با سابقه‌ی استرابیسم دارند نسبت به سایر افراد احتمال بیشتری برای بروز این بیماری در بزرگسالی خواهندداشت.

علائم استرابیسم یا انحراف چشم چیست؟

اصلی‌ترین علامت این بیماری، انحراف دو چشم و راستای غیرطبیعی آنها نسبت به هم است. علاوه بر این ویژگی ظاهری، انحراف چشم می‌تواند علائم و مشکلات دیگری را نیز ایجاد کند، از جمله:

• دو چشم همزمان با هم حرکت نمی‌کنند.
• دوبینی (به این معنی که فرد از یک شی دو تصویر می‌بیند).
• آشفتگی بصری (به این معنی است که فرد دو تصویر از دو جسم مختلف را روی هم می‌بیند).
• پرش تصویر (در این حالت با تغییر فوکوس از یک چشم به چشم دیگر تصویری که توسط میدان دید چشم‌ها ایجاد شده‌است تغییر ناگهانی می‌کنند)
• وضعیت نامناسب سر (گاهی افراد دارای انحراف چشم، تغییر وضعیتی در سر خود ایجاد می‌کنند تا تصویر مناسبی ایجاد کنند).
• از دست‌دادن درک عمق تصویر (در این حالت فرد نمی‌تواند اجسام موجود در اطراف خود را از نظر نزدیکی یا دوری و عمق تصویر به درستی درک کند)
• کاهش دید
• پلک‌زدن متداوم از جمله در شرایطی که نور محیط زیاد باشد
• در کودکان معمولا مغز تصویر ایجادشده توسط چشم دارای انحراف نسبت به یک شی را نادیده می‌گیرد که همین مسئله می‌تواند منجربه تنبلی چشم شود.

استرابیسم یا انحراف چشم چگونه درمان می‌شود؟

روش‌های مختلفی برای درمان استرابیسم یا انحراف چشم وجود دارند، از جمله:
استفاده از عینک یا لنزهای تماسی: این روش برای افرادی به کار می‌رود که دچار مشکلات انکساری در چشم‌ها هستند. با استفاده از این ابزارها می‌توان بینایی را بهبود بخشید در نتیجه چشم‌ها تلاش کمتری برای فوکوس خواهندکرد. در این حالت ممکن است راستای چشم‌ها مستقیم بماند.

استفاده از لنزهای منشوری:

این نوع لنزها نوع مخصوصی از لنزها هستند که موجب خمیدگی نور ورودی به چشم‌ها شده و موجب می‌شوند تا چشم‌ها نیاز کمتری به انحراف خود برای ایجاد تصویر مناسب داشته‌باشند.

اورتواوپتیک (ورزش چشم):

این روش بر روی برخی انواع استرابیسم مانند اگزوتروپیا کاربرد دارند.

استفاده از داروها:

برخی داروها مانند قطره‌های چشمی مخصوص یا برخی پمادها می‌تواند وضعیت انحراف چشم را بهبود بخشد. تزریق بوتاکس نیز با تضعیت برخی عضلات می‌تواند چنین اثری داشته‌باشد. این روش‌ها ممکن است به تنهایی یا در کنار جراحی چشم به کار روند.

درمان بیماری‌های زمینه‌ای:

همانگونه که اشاره شد برخی بیماری‌های دیگر مانند تنبلی چشم ممکن است منجر به ایجاد انحراف چشم شوند. درمان این بیماری‌ها می‌تواند به بهبود وضعیت انحراف چشم‌ها منجر شود.

جراحی انحراف چشم یا استرابیسم:

برای درمان انحراف بینایی ممکن است از جراحی نیز استفاده شود. هدف از این جراحی‌ها این است که طول عضلات متصل به چشم تغییر یابند و یا وضعیت آنها از نظر زاویه‌ی قرارگیری عوض شود. این جراحی‌ها معمولا تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شوند.